Các cuộc chiến tranh Lithium: Trung Quốc đang vượt Hoa Kỳ

September 20, 2021

Trung Cộng và Taliban, nhà cầm quyền mới của Afghanistan, đã hình thành mối quan hệ ngày càng bền chặt. Trung Cộng để mắt đến các mỏ khoáng sản của Afghanistan, có giá trị ở đâu đó trong khu vực là 1 ngàn tỷ USD. Hoa Kỳ đã chiếm đóng Afghanistan trong 20 năm, nhưng không tận dụng được những cơ hội có lợi nhất.

Là quê hương của một loạt các khoáng sản kim loại, bao gồm sắt, đồng, chì, kẽm, coban, niken, thiếc, vàng, và uranium, Afghanistan có một trong những mỏ lithium lớn nhất trên thế giới. Có một lý do tại sao pin lithium giành được giải Nobel hóa học 2019. Từ máy tính xách tay đến điện thoại di động, nếu không có pin lithium, cuộc sống của chúng ta sẽ dừng lại một cách nghiêm trọng. Khi các nhà hoạt động khí hậu giành được nhiều quyền lực hơn đối với các chính phủ, tất cả với hy vọng loại bỏ nhiên liệu hóa thạch, nhu cầu về lithium—cụ thể hơn là pin lithium-ion – chắc chắn sẽ dẫn đến những cơn bão địa chính trị hơn nữa. Với việc ngày càng có nhiều người đi theo ý tưởng về năng lượng mặt trời, pin ion lithium ngày càng trở nên quan trọng. Dạng lăng kính của nó, chúng ta đã biết, cho phép sự thông gió vượt trội trong nhà.

Còn về ngành công nghiệp xe hơi điện, một thị trường được dự đoán sẽ phát triển theo cấp số nhân? Ở đây, Trung Quốc không chỉ đi trước Hoa Kỳ—mà còn vượt xa. Trên thực tế, Trung Quốc còn vượt xa mà Hoa Kỳ có thể không bao giờ bắt kịp. Trung Cộng đã đầu tư ít nhất 60 tỷ USD vào ngành công nghiệp này; Hoa Kỳ, trong khi đó, đã đầu tư ít hơn một nửa số tiền.

Theo ông Elon Musk, CEO của Tesla, hãng xe điện nổi tiếng nhất thế giới, Trung Quốc  sẽ trở thành “thị trường lớn nhất” của công ty này. Điều này không có gì đáng ngạc nhiên. Rốt cuộc, vào năm 2035, tất cả xe hơi mới  được bán ở Trung Quốc sẽ là xe có động cơ kết hợp (hybrid) hoặc xe sử dụng năng lượng mới (NEV). Theo các nhà phân tích của BloombergNEF, không chỉ có  những chiếc xe hơi đang được biến đổi. Xe buýt, xe tải, và xe tay ga cũng đang thay đổi về bản chất. Trong vòng chưa đầy một thập kỷ, thị trường toàn cầu cho pin EV dự kiến ​​sẽ có trị giá 1 ngàn tỷ USD. Để tạo điều kiện cho sự phát triển này, cần phải có pin lithium-ion—rất nhiều pin.

Theo Lukasz Bednarskia, Lithium là “dầu mới”, tác giả của cuốn sách mới có tựa đề “Lithium: Cuộc đua toàn cầu về sự thống trị của pin và Cuộc cách mạng Năng lượng Mới.”  Giống như dầu, Lithium đi kèm với một loạt các phức tạp về địa chính trị. Xem xét việc loại khoáng chất từng kém được coi trọng này được thiết lập để cách mạng hóa công việc của chúng ta và cách chúng ta đi lại, các cuộc chiến lithium của ngày mai đặt ra những câu hỏi sinh tồn. Ông Bednarski, một nhà phân tích vật liệu pin và là nhà sáng lập cổng thông tin về ngành công nghiệp Lithium, thảo luận về các hồ muối ở cao nguyên Tây Tạng, nơi rất giàu lithium. Vào thời điểm viết bài này, Trung Cộng đang bận rộn xây dựng 30 sân bay ở Tây Tạng; không ngạc nhiên khi các công ty Trung Quốc cũng đang bận rộn khai thác lithium.

Tác giả này cũng thảo luận về Argentina và Chile, hai quốc gia mà Trung Cộng dường như có lợi ích hơn. Tuy nhiên, trong số tất cả các quốc gia ở Nam Mỹ, Bolivia là viên ngọc quý trên chiếc vương miện được ngâm bằng lithium. Với hơn 21 triệu tấn, đất nước này là nơi có đồng muối Salar de Uyuni, mỏ lithium lớn nhất thế giới. Khu bảo tồn này, có thể nhìn thấy từ vũ trụ, là khu bảo tồn quan trọng nhất ở Nam Mỹ. Không có gì ngạc nhiên khi nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình đã làm mọi thứ trong khả năng của mình để thúc đẩy hợp tác với chính phủ Bolivia. Như ông Bednarski đã lưu ý, “Lịch sử của ngành công nghiệp dầu mỏ tập trung vào thế giới phương Tây và Trung Đông, với Hợp chủng quốc Hoa Kỳ đóng vai trò hàng đầu.” Tuy nhiên, giờ đây, ông đã viết rằng, “ngành công nghiệp lithium tập trung vào Á Châu và Châu Mỹ Latinh, với vai trò hàng đầu giành cho Trung Quốc.”

Còn về trữ lượng lithium ở Phi Châu, lục địa mà Trung Quốc, thông qua sáng kiến ​​Vành đai và Con đường (BRI, còn được gọi là Một vành đai, Một con đường), về cơ bản kiểm soát thì sao? Ở Zimbabwe, mỏ Bikita có gần 11 triệu tấn quặng lithium. Đáng lo ngại hơn, Trung Cộng về cơ bản điều hành đất nước này. Năm ngoái, khi các nhân viên địa phương tại một khu mỏ yêu cầu người chủ Trung Quốc của họ trả lương cao hơn,  họ đã bị bắn. Bất cứ nơi nào tồn tại trữ lượng lithium khổng lồ, người ta chắc chắn sẽ tìm thấy ảnh hưởng của Trung Quốc. Một lần nữa, đây là một tin xấu đối với Hoa Kỳ.

Tuy nhiên, không phải tất cả đều bị mất. Úc, một trong những kẻ thù khốc liệt nhất của Trung Quốc, là nhà sản xuất và xuất cảng lithium lớn nhất thế giới. Khi quan hệ giữa Canberra và Bắc Kinh trở nên lạnh nhạt hơn, chính phủ của ông Biden có cơ hội ra tay. Tất nhiên, đây không phải là lời kêu gọi bóc lột người Úc—không phải người Úc sẽ cho phép điều đó xảy ra. Không, đây là lời kêu gọi cho sự hợp tác đôi bên cùng có lợi. Hai nước, vốn đã có quan hệ tốt, phải đoàn kết để ngăn chặn sự trỗi dậy của Trung Quốc. Tuy nhiên, phải sớm hành động. Lithium, được cho là khoáng chất quan trọng nhất trên hành tinh, đang được độc quyền bởi Trung Cộng.

Quan điểm trong bài viết này là của tác giả và không nhất thiết phản ánh quan điểm của Đất Việt

Bình Hòa biên dịch